Ένα ενδιαφέρον άρθρο για τα πηγάδια και το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς, που δεν θα πρέπει να διαφέρει από όσα ίσχυαν και στο νησί της Λευκάδας, αφού πολλά πηγάδια ανήκαν σε σόγια, βρήκαμε στην ιστοσελίδα «Corfu History Forum – Η «άγνωστη» Ιστορία της Κέρκυρας» του Ανδρέα Γραμμένου και το παραθέτουμε:

[Φώτο και σημείωση δικιά μας: Παλιό πηγάδι στην τοποθεσία Φριάς (Φρυάς) στα Κολυβάτα Λευκάδας, που πήρε το όνομά της από τη λέξη φρέαρ. Θα το βρείτε λίγα μέτρα μετά τα Κολυβιάτικα αλώνια, αριστερά από το δημόσιο δρόμο που οδηγεί από το χωριό Κολυβάτα στο χωριό Μαυρογιαννάτα, στις νότιες υπώρειες του λόφου «Κατούνι» που δεσπόζει στην περιοχή. Πρέπει να είναι πολύ παλιό πηγάδι. Είναι κοινοτικό. Ο καθένας μπορούσε να πάρει νερό από εκεί. Όπως αναφέρει ο Σπύρος Σούνδιας στο βιβλιαράκι του «Άνθρωποι και τόποι της πατρίδας μου» (Αθήνα 1999), έχει μείνει στη μνήμη του χωριού σαν το παλιότερο κοινοτικό πηγάδι. Αναφέρει επίσης ότι ανοίχτηκε για τις ανάγκες της φρουράς που ήταν εγκατεστημένη στο διπλανό λόφο «Κατούνι» -η ονομασία θα πεί χαράκωμα, οχύρωμα, φυλάκιο- από τους βυζαντινούς ακόμη χρόνους.]

Το νερό αποτελεί, μαζί με την τροφή, βασική προϋπόθεση της επιβίωσης του ανθρώπου. Αποτελεί, επίσης, πρωτεύον κριτήριο για την κατοίκηση ενός τόπου, ιδιαίτερα σε παλαιότερες εποχές που η μεταφορά ύδατος σε μεγάλες αποστάσεις ήταν σχεδόν αδύνατη.

Η Κέρκυρα, παρά το γεγονός ότι, σε σύγκριση με άλλες περιοχές της Μεσογείου, παρουσιάζει εξαιρετικές βροχοπτώσεις, δεν διαθέτει επαρκείς ποσότητες τρεχούμενων υδάτων. Εξάλλου, πολλά από τα υπόγεια τρεχούμενα ύδατα του νησιού, καταλήγουν στη θάλασσα, όπως στην περιοχή της Παλαιοκαστρίτσας.

[Φώτο και σημείωση δικιά μας: Παλιό πηγάδι στην τοποθεσία «Βαρκό» στα Κολυβάτα Λευκάδας. Πρέπει να είναι επίσης παλιό όπως φαίνεται από την πελεκητή πέτρα του ανοίγματος. Βρίσκονταν σε ιδιωτικά χέρια και ανήκε στην οικογένεια «Μελένιου», σύμφωνα με μαρτυρία του Λάκη Κολυβά (Μπερδεμπέ). Αργότερα έγινε κοινή ιδιοκτησία του Χρήστου Κατσαρού (Καραγιάννη), Βαγγέλη Βρεττού και Γεωργίου Βρεττού (Μανία), που αγόρασαν από κοινού το σπίτι όπου έμενε ο Μελένιος, χωρίζοντάς το σε τρία μερίδια. Με την αγορά του σπιτιού πήραν και το πηγάδι.]

Οι πρόγονοί μας, σε απώτατες εποχές, συγκεντρώνονταν σε μέρη που υπήρχαν πηγές, όπως στην Καμάρα και την Κρήνη, όπου έχουν εντοπιστεί ίχνη κατοίκησης ήδη από την αρχαιότητα. Σε πολλούς τέτοιους οικισμούς, όμως, οι πηγές κάποια στιγμή στέρεψαν, ή δεν επαρκούσαν για την κάλυψη των αναγκών του διαρκώς αυξανόμενου πληθυσμού.

Ως εκ τούτου, οι οικισμοί της κερκυραϊκής υπαίθρου άρχισαν να εξαρτούνται όλο και περισσότερο από τα πηγάδια, τα οποία είχαν τη μορφή γεωτρήσεων ή υδατοδεξαμενών, ανάλογα με την περίπτωση.

Ο μικρός αριθμός των κατάλληλων για τη δημιουργία πηγαδιών τόπων, καθώς και το περίπλοκο καθεστώς της έγγειας ιδιοκτησίας που αναπτύχθηκε δια μέσου των αιώνων, οδήγησε στο γνωστό, οικογενειακό καθεστώς ιδιοκτησία των πηγαδιών.

Έχουμε αναφέρει στο παρελθόν, ότι η πραγματική ιδιοκτησία της γης, ακόμη και στο πλαίσιο του φεουδαλικού-τιμαριωτικού συστήματος, παρέμενε στην πραγματικότητα στο γένος. Για παράδειγμα, αν μία συζευγμένη γυναίκα απεβίωνε άτεκνη, η προίκα της, δηλαδή το μερίδιό της από την γονεϊκή περιουσία, επιστρεφόταν από τον σύζυγό της στους κοντινότερους εξ αίματος συγγενείς της.

Η ιδιοκτησία του γένους, παρά τις ποικίλες εξαιρέσεις, είναι ακόμη πιο διακριτή στην περίπτωση των πηγαδιών. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα πηγάδια αποτελούσαν (και αποτελούν) συλλογική, οικογενειακή ιδιοκτησία, ανεξάρτητα από το σε ποιον ανήκε η γη στην οποία βρίσκονταν.

Στο παρακάτω κείμενο εντοπίζουμε την περίπτωση ενός νέου πηγαδιού και τον τρόπο με τον οποίο ρυθμίζονται τα δικαιώματα όσων συμμετείχαν στο κτίσιμό του, και που, φυσικά ανήκαν στο ίδιο γένος.

Είναι σαφές από τα παραπάνω ότι για τους Γραμμένους της γενιάς του παπα ΚαλοΪωάννη (15ος-16ος αι.) είναι αυτονόητη η συνιδιοκτησία των πηγαδιών. Ακόμη, αναγράφονται οι δεδομένοι όροι σχετικά με την πρόσβαση του καθενός σε αυτά, η οποία, μάλιστα εξασφαλίζεται και για τους κληρονόμους τους ες αεί.

(Πηγή: www.kolivas.de)